Jean Genet (1910 - 1986)


Francuski dramaturg, powieściopisarz, poeta, autor scenariuszy filmowych i baletowych, jeden z twórców teatru absurdu; we wstępie do polskiego wydania jego dramatów nazwany przez Andrzeja Falkiewicza - z pewną przesadą - największym dramaturgiem od czasów Shakespeare'a. Ojciec Geneta jest nieznany; matka - niezamężna Camille Gabrielle Genet - porzuciła go jako siedmiomiesięczne niemowlę w przytułku. Jean został umieszczony w rodzinie zastępczej w wiosce Alligny-en-Morvan; skromni rzemieślnicy - Eugénie i Charles Regnier - w zamian za wychowywanie dziecka otrzymywali niewielkie wynagrodzenie. Mając dziesięć lat Genet dopuścił się pierwszych kradzieży (książek, ołówków, słodyczy). W 1923 roku ukończył szkołę podstawową, otrzymując najwyższe oceny na egzaminie końcowym. Dzięki dobrym wynikom został w następnym roku umieszczony w Ecole D'Alembert koło Paryża, gdzie miał uczyć się zawodu drukarza, jednak po dziesięciu dniach stamtąd uciekł. Gdy w 1925, umieszczony u niewidomego kompozytora René de Buxeuil, okradł go, został poddany najpierw obserwacji psychiatrycznej, a potem leczeniu. W 1926, po kolejnej ucieczce, został skazany na trzy miesiące więzienia. Zwolniony warunkowo i zatrudniony na farmie na przedmieściach Abbeville, uciekł, lecz został ponownie aresztowany za podróż bez biletu. Sąd umieścił go w zakładzie poprawczym w Mettray do czasu uzyskania pełnoletniości. W 1927 roku Genet znów uciekł, ale aresztowano go za włóczęgostwo i odstawiono z powrotem.

W 1929, by opuścić Mettray, Genet wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. W następnym roku został wysłany do Syrii i przydzielony do batalionu saperów; był to pierwszy kontakt przyszłego pisarza ze światem arabskim, który będzie mu bliski przez całe życie. W 1936 zdezerterował i zaczął roczną podróż po Europie z fałszywym paszportem. Wydalony z Albanii, nie mogąc przedostać się do Grecji, udał się do Jugosławii. Aresztowany w Belgradzie i odesłany na granicę włoską, pojechał do Palermo i próbował dostać się do Afryki. Ponownie aresztowany i odesłany na granicę austriacką, udał się do Wiednia. Aresztowany kolejno przez austriacką, czeską i polską policję, przez Niemcy i Belgię wrócił do Francji, gdzie, aresztowany dwukrotnie za kradzież i nielegalne posiadanie broni, Genet został również zidentyfikowany jako dezerter i - w 1938 roku - umieszczony w więzieniu wojskowym w Marsylii. Uznany za osobę niezrównoważoną psychicznie, został zwolniony z armii. Odzyskawszy wolność, Genet nielegalnie wstąpił ponownie do Legii; w latach 1938-41 był kilkakrotnie aresztowany za drobne kradzieże (ubrania, alkohol, książki z zakresu historii i filozofii, tom Prousta), włóczęgostwo i podróż bez ważnego biletu.



W 1942 roku Genet pracował jako bukinista na brzegu Sekwany; w tym czasie zaczął pisać powieść "Matka Boska Kwietna". Ponownie trafiwszy za kratki za kradzież książek, Genet napisał i wydał własnym sumptem elegię "Skazany na śmierć". Zachwycony tym utworem Jean Cocteau, któremu Genet został przedstawiony dzięki pośrednictwu intelektualistów poznanych nad Sekwaną, podjął się znalezienia wydawcy "Matki Boskiej Kwietnej". W 1943 roku Genet podpisał pierwszy kontrakt, ale zaraz został aresztowany za kradzież rzadkiej edycji Verlaine'a i skazany na dożywocie jako recydywista; w więzieniu zaczął pisać "Cud róży". Dzięki pomocy Cocteau, który znalazł mu świetnego adwokata i przedstawił w sądzie jako "największego pisarza epoki nowoczesnej", Genet został wypuszczony po trzech miesiącach. Trzy tygodnie później jeszcze raz trafił za kratki za kradzież książek; tym razem groziło mu wysłanie do obozu koncentracyjnego. W 1944 roku został zwolniony, a pięć lat później (wciąż ciążył na nim wyrok dwóch lat więzienia), dzięki petycji twórców i intelektualistów - ostatecznie ułaskawiony przez prezydenta Francji.

W 1947 roku ukazały się jednoaktówki "Ścisły nadzór" i "Pokojówki"; w tym samym roku Louis Juvet w Théâtre de l'Athenée wyreżyserował prapremierę "Pokojówek"; prapremiera "Ścisłego nadzoru" odbyła się dwa lata później. W 1948 roku Genet napisał "Splendid's", ale przez lata nie wyrażał zgody na jego publikację ani wystawienie - dramat został wydany dopiero po śmierci autora (1993, prapremiera w 1994 roku). W następnym roku ukazała się natomiast powieść autobiograficzna "Dziennik złodzieja". Kolejnych sześć lat to okres kryzysu twórczego pisarza; w tym czasie Genet wyreżyserował jedynie film "Un chant d'amour" (Pieśń miłości - 1950) i napisał scenariusz "Katorga" (wyd. w 1994 roku). W 1951 roku wydawnictwo Gallimard rozpoczęło edycję dzieł zebranych Geneta. W pierwszym tomie ukazał się wstęp Sartre'a, zatytułowany "Święty Genet, komediant i męczennik".

W latach 1955-58 Genet napisał trzy ważne dramaty: "Balkon" (prapremiera odbyła się nie we Francji lecz w Londynie w 1957 roku w reżyserii Petera Zadeka; Genet wywołał skandal, próbując nie dopuścić do premiery), "Murzynów" (prapremiera w Paryżu w reżyserii Rogera Blina w 1959 roku) i "Parawany" (prapremiera w Berlinie, w reżyserii Hansa Lietzau w 1961 roku). W 1955 roku powstał także krótki dramat "Elle" (Ona), opublikowany dopiero po śmierci autora (1989). Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pisarz pracował nad "Katorgą", o której myślał teraz jako o części cyklu dramaturgicznego, i nad książką o Rembrandcie.



Gdy w 1964 roku popełnił samobójstwo Abdallah Bentaga, ciemnoskóry akrobata cyrkowy, z którym Genet był od kilku lat związany, pisarz opuścił Francję i rzucił pisanie; podróżował. W 1965 roku władze USA odmówiły mu przyznania wizy z powodu "seksualnej dewiacji". Rok później premiera "Parawanów" w reżyserii Rogera Blina w Odeonie w Paryżu wywołała skandal i demonstracje przeciw dotowaniu podobnych przedstawień z budżetu. W 1967 roku, po nieudanej próbie samobójczej, Genet wyruszył w podróż na Bliski i Daleki Wschód.

W końcu lat sześćdziesiątych Genet zaangażował się politycznie. W maju 1968 roku, na wieść o masowych protestach studenckich, wrócił do Paryża. Opowiedział się po stronie protestujących, ale nie chciał przemawiać publicznie. W "Nouvel Observateur" opublikował swój pierwszy artykuł o tematyce politycznej, poświęcając go Danielowi Cohn-Bendit, jednemu z przywódców protestów. W sierpniu udał się do Stanów Zjdnoczonych (przekroczył nielegalnie granicę z Kanadą), gdzie wziął udział w demonstracjach i wiecach protestacyjnych. W styczniu 1970 został aresztowany we Francji za udział w demonstracji przeciwko warunkom życia imigrantów; wkrótce został zwolniony. W lutym, po kolejnym odrzuceniem wniosku o wizę amerykańską, ponownie nielegalnie wjechał do Stanów, żeby wesprzeć ruch Czarnych Panter, którego przywódcy zostali aresztowani. Najważniejszy tekst Geneta na temat Afro-Amerykanów ukazał się rok później jako przedmowa do "Listów z więzienia" George'a Jacksona, Murzyna skazanego za drobną kradzież i zamordowanego przez strażników więziennych. W październiku 1970 roku, po wrześniowym konflikcie między władzami Jordanii i OWP ("Czarny wrzesień"), Genet udał się do obozów uchodźców palestyńskich - obiecał Yasserowi Arafatowi, że da świadectwo tragedii Palestyńczyków. Do losów Palestyńczyków i Czarnych Panter Genet powrócił w swojej ostatniej książce "Un captif amoureux" (Jeniec miłości - 1986). W 1974 w czasie kampanii prezydenckiej, Genet opublikował w "L'Humanité" serię artykułów, wspierając kandydaturę François Mitterranda.

Ostatnie lata życia pisarz spędził w Maroku. We wrześniu 1982 roku, znalazłszy się przypadkiem w Bejrucie, napisał jeden ze swoich najważniejszych artykułów politycznych - o masakrach uchodźców palestyńskich w Sabra i Shatila. W 1983 roku Genet otrzymał Wielką Narodową Nagrodę Literacką. Trzy lata później zmarł na raka krtani, z którym walczył od 1979 roku. Po śmierci pisarza Marc Barbezat z paryskiego wydawnictwa l'Arbalete zaczął wydawać utwory, na których publikację za swojego życia Genet nie wyrażał zgody.

Jean Genet nie akceptował realizmu i psychologicznego prawdopodobieństwa - wartość dzieła sztuki uzależniał od stopnia oderwania go od realnego świata. Reakcje i zachowania bohaterów jego dramatów nie były zdeterminowane psychologicznie, wynikały raczej z okoliczności zewnętrznych: z sytuacji, w jakiej znaleźli się bohaterowie i wzorów, które chcieli naśladować. Bohaterowie Geneta są pozbawieni wewnętrznej prawdy, kreowani przez gest i kostium. Postacie grają wobec partnerów kolejne role, reżyserują swoje gesty i działania, zamieniają się rolami. Pokojówki grają rolę Pani, a złodziej - rolę groźnego przestępcy.
Podstawą konstrukcji dramatów Geneta jest kontrast między rzeczywistością i teatrem, prawdą i zmyśleniem. Ta konstrukcja najbardziej widoczna jest w debiutanckich "Pokojówkach". W "Ścisłym nadzorze" w nietypowy sposób wprowadza stary chwyt teatru w teatrze, ujawniając w dopisanym po latach epilogu dozorców więziennych, podglądających przez judasza bohaterów. (e-teatr)

Jean Genet (Alberto Giacometti)

Jean Genet was born on December 19, 1910, the illegitimate son of a Parisian prostitute, and orphaned seven months later. At the age of ten, he was accused of stealing. Although innocent but having been described as a thief, the young boy resolved to be a thief. "Thus," wrote Genet, "I decisively repudiated a world that had repudiated me." At the age of thirteen, after being a ward of the state, he began a life of crime and adventure. From 15 to 18 Genet was in the Mettray penitentiary, a place of hard labour, where a code of love, honour, gesture and justice was enforced by the inmates, and where his sexual awakening occurred. He then joined the French Foreign Legion in Syria. He deserted and spent more periods in prison living by petty theft, begging, and homosexual prostitution. By the age of 23, Genet was living in Spain, sleeping with a one-armed pimp, lice-ridden and begging - a period which became the basis for The Thief's Journal, his record of a journey, in which no aspect of suffering, sordidness, and degradation was spared him.

Between 1930 and 1940, he wandered throughout Europe and he eventually, he found himself in Hitler's Germany where he felt strangely out of place. "I had a feeling of being in a camp of organized bandits. This is a nation of thieves, I felt. If I steal here, I accomplish no special act that could help me to realize myself. I merely obey the habitual order of things. I do not destroy it."

At age 32, while in prison, he started writing his first manuscript, Our Lady of the Flowers. It was discovered and destroyed. Genet rewrote it from memory. This handwritten manuscript was smuggled out of his cell and eventually came to the attention of Cocteau and Sartre, who lobbied vigorously for a pardon from a life-sentence. More than forty intellectuals and artists petitioned the French government on Genet's behalf. Ignoring traditional plot and psychology, Genet's work relies heavily on ritual, transformation, illusion and interchangeable identities. The homosexuals, prostitutes, thieves and outcasts are trapped in self-destructive circles. They express the despair and loneliness of a man caught in a maze of mirrors, trapped by an endless progression of images that are, in reality, merely his own distorted reflection. Genet's stature as an original and important writer was cemented with Sartre's study of him in the book Saint Genet.

After five novels, and then silence for several years, Genet re-emerged as a playwright. He wrote a number of theatrical pieces which further established his success, beginning with the production of The Maids, and followed by the other classic plays: The Blacks, The Balcony, and The Screens. Genet, believed the theatre should be an incendiary event, and was precise about how his works should be produced.

Genet wrote of the gay world, without apology or explanation, revealing beauty in the harsh world in which his characters lived loved and died. He deeply felt a sense of solidarity with thieves, and society's dispossessed. In later life, Genet championed the causes of the Black Panthers in the United States and Palestinian soldiers in Jordan and Lebanon. His final work, Prisoner of Love, is a record of his years spent with these two groups. He died on April 15th 1986. (leninimports)

0 komentarze:

Prześlij komentarz

    Serpent.pl