Zygmunt Krauze - Spatial Music (2013)


Inspiracje unizmem Władysława Strzemińskiego i funkcjonalizmem stoją u źródeł pierwszej w Polsce instalacji dźwiękowej zrealizowanej w Galerii Współczesnej w Warszawie, pod którą podpisani są: architektka Teresa Kelm, kompozytor Zygmunt Krauze i rzeźbiarz Henryk Morel. Praca była kontynuacją poszukiwań zainicjowanych przez Morela i Krauzego w 1966 roku w ramach zrealizowanego wspólnie z Cezarym Szubartowskim i Grzegorzem Kowalskim działania zatytułowanego 5x.

Praca została zrealizowana już po śmierci Morela, co spowodowało rezygnację z pierwotnie planowanych elementów rzeźbiarskich. Odbiorca otrzymywał możliwość kontrolowania docierających do niego dźwięków i kolorów. Swobodnie poruszając się pomiędzy przestrzeniami budował swoją wersję kompozycji używając zaoferowanych przez artystów narzędzi. Dla twórców był to sposób walki z kanoniczną, bierną formą odbioru w sali koncertowej. Nie możemy jednak ograniczać inspiracji dla tej realizacji tylko do polskiej awangardy międzywojennej. Artyści oddali słuchaczowi władzę nad jego audiosferą, a źródeł takiego podejścia można szukać w doświadczeniu obróbki taśmy magnetofonowej. Modularność kompozycji powoduje, że poszczególne ścieżki można z łatwością łączyć i separować. Wyzwolenie słuchacza od biernej pozycji łączy się więc tutaj z przemyśleniem zasad rządzących narzędziami do nagrywania i miksowania.

Gdyby Zygmunt Krauze poprzestał na tej jednej realizacji trudno byłoby tą z gruntu modernistyczną realizację połączyć z innym konceptualnym źródłem jego pomysłu. Właśnie ono zabiera głos w późniejszej o sześć lat Fête galante et pastorale. Kompozytor wraca niejako do genezy muzyki przestrzennej i wykorzystując istniejącą architekturę barokowego zamku Eggenborg osadza instalację dźwiękową w otoczeniu, które zmusza do przemyślenia pojęcia muzyki kameralnej. Kompozycja zostaje skontekstualizowana nie tylko dzięki konkretnej przestrzeni, ale również poprzez segmenty stylizowane na muzykę sięgającą daleko poza dwudziesty wiek. To co w Kompozycji było abstrakcyjne i ukazywało w założeniu uniwersalne psychofizyczne warunki odbioru dźwięku, zostaje przełamane przez skojarzenia z muzyką dworską i ludową, które budzą poszczególne ścieżki.

Zestaw oferuje więc podróż dość paradoksalną i absolutnie achroniczną. Dwie wersje Kompozycji przestrzenno-muzycznej różnią się znacznie. Obie powstały w 2012 roku z wykorzystaniem oryginalnych taśm. Stanowią więc ponowne podejście do kompozycji po 44 latach. Pierwsza z nich została nagrana w Muzeum Sztuki w Łodzi w architekturze zbudowanej do wystawy Dźwięki elektrycznego ciała (kuratorzy: David Crowley i Daniel Muzyczuk). Arszyn skwapliwie podporządkował się instrukcjom twórców i nagrał własny miks instalacji, który uderza ekspresją usłyszaną w tym z założenia medytacyjnym utworze. Ten sam materiał źródłowy stoi również za studyjnym miksem wykonanym przez kompozytora. Fête galante et pastorale prezentujemy tutaj w nagraniu oryginalnym z 1974 roku, które jednak ze względu na stylistykę składających się na tą kompozycję segmentów ciężko osadzić w konkretnym czasie. Jest ona zarazem źródłem i konsekwencją utworu z 1968 roku. Jest konsekwencją ponieważ praca z architekturą zaczęła się dla Krauzego dużo wcześniej. Pozostaje natomiast źródłem swej poprzedniczki gdyż odsłania barokowe inspiracje instalacji dźwiękowych kompozytora. (Daniel Muzyczuk)

***

Władysław Strzemiński's unism as well as functionalism are to be found at the roots of the first sound installation in Poland. Prepared for Galeria Współczesna in Warsaw, it is a piece signed by an architect Teresa Kelm, composer Zygmunt Krauze and sculptor Henryk Morel. "Spatial-Musical Composition" is a follow up of Morel's and Krauze's explorations initiated in 1966 together with Cezary Szubartowski and Grzegorz Kowalski which resulted in an action titled "5x".

The sculptural elements of the previous one are lacking in the realization due to the fact of its premiere after Morel's death. Still, audience was given an opportunity to control the sounds and colors of the installation. Moving freely between the spaces, one could build up his or her own version of the composition using the tools delivered by the artists. For the latter ones, it was a way to overcome the canonical, passive reception inscribed in the concert hall. But there is more for the inspiration of the piece than just the polish avantgarde of the interwar. By assigning the audience freedom for their own audiosphere, the artists reveal their debt in magnetic tape processing. Modular character of the composition makes it easy to separate and blend the tracks and so freeing of audience in the installation is based on acknowledging the principles of recording and mixing tools.

If it was the only installation by Zygmunt Krauze, it would be difficult to see the conceptual background of the modern composition. But it is the conceptual force that drives his six years latter piece "Fete galante et pastorale". Composer takes a detour to get back to the very origins of spatial music making use of the architecture - namely Eggenborg castle. He inscribes the music in space which pushes one to rethink the notion of chamber music. The piece is contextualized not only thanks to particular space but also because by its internal structure which consists of segments echoing pre-20th Century music. What was abstract in "Spatial-Musical Composition" revealing universal psychophysical conditions of sound reception, here becomes concrete by associations with court and folk music triggered by consecutive tracks.

The album is a journey just as much paradoxical as absolutely achronic. Two versions of "Spatial-Musical Composition" differ significantly. They were both realized in 2012 with the use of original tapes. Thus, they are both an attempt at performing the piece after 44 years. One was recorded in architecture built for Museum of Art in Łódź during the exhibition "Sounding the Body Electric (curators: David Crowley and Daniel Muzyczuk). Arszyn willingly followed the artists instructions and recorded his own mix of the installation - surprisingly expressive in this meditative composition. The same source material was used for the studio mix. "Fete galante et pastorale" in between the two versions is an original recording from 1974. However, placing the composition in historical chronology seems dubious because of the segments styles. It seems at the same time a source and a result of "Spatial-Musical Composition" from 1968. It is its result because Krauze's interest in architecture dates far back in time. It is its source as well displaying Baroque inspirations in composer's sound installations. (Daniel Muzyczuk)

1 komentarz:

    Serpent.pl