Szabolcs Esztényi jest kompozytorem i pianistą, artystą równie wybitnym i twórczym w uprawianiu obu sfer muzyki; chciało by się rzec: jak w dawnych czasach – XVI-XVIII wieku. Powiedzieć można, że w jego osobowości wyobraźnia kompozytora i wyobraźnia pianisty stale ze sobą współgrają, wzajemnie się warunkując. A wyobraźnia to rozległa i bogata.
Bycie kompozytorem i pianistą równocześnie pozwala na swobodną grę i owocną pracę wyobraźni w żywej materii fortepianowego brzmienia, sprzyja kształtowaniu tej materii palcami i słuchem artysty. Jest to wyobraźnia w swej istocie dźwięko-formo-twórcza, brzmieniowo-strukturalna, a kompozycje Esztényi’ego zdają się tyleż owocem czystego natchnienia – inwencji i fantazji – co rezultatem pracy myśli; są w swoim rodzaju ścisłe, o czym świadczą też zwięzłe i przejrzyste komentarze do nich kompozytora.
Esztényi jest współtwórcą – w Polsce obok Zygmunta Krauzego najwybitniejszym – nowego stylu (tak to nazwijmy) muzyki fortepianowej, o wyraźnie określonej, odrębnej poetyce i estetyce. Rozwinął się ów styl i rozkwitł w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, także jako reakcji na sposoby traktowania fortepianu przez postwebernowskich, młodych ówcześnie strukturalistów, ortodoksyjnych dodekafonistów, serialistów.
Jego kompozytorska wyobraźnia i pianistyczna inwencja przywracają fortepian do nowego życia w muzyce. Kompozytor współczesny odkrywa nowe przestrzenie fortepianowego brzmienia. Fortepian, rzec można, rozszerza pole doświadczeń kompozycyjnych, wzbogaca zasób swoich możliwości kształtowania dźwiękowej muzycznej materii; w medium fortepianowego brzmienia różnicują się sposoby formowania, wyzwalają się nowe energie, urzeczywistniają nowe potencje formotwórcze.
W dwufortepianowych kompozycjach Esztényi’ego, fortepian (w swoich możliwościach zwielokrotniony, bo podwójny!), także dzięki kunsztownie stosowanym „preparacjom” dźwięku, staje się instrumentem par excellence polikolorystycznym: w utworze zatytułowanym Bramy ogrodu brzmi on wręcz jak przedziwny czarodziejski zespół instrumentalny o swoiście egzotycznym, subtelnie orientalizującym kolorycie.
Tak wzbogacana i różnicowana substancja dźwiękowa urzeczywistnia się – czyli formuje – w nowej czasoprzestrzeni (związek „czasu” z „przestrzenią” jest tu ścisły i wzajemnie uwarunkowany, jak we współczesnej fizyce: przestrzeń warunkuje czas, czas determinuje przestrzeń); zastosowanie dwu fortepianów rozszerza przestrzenność muzyki, zwielokrotnia jej przestrzeń.
Muzykę dwufortepianową Esztényi’ego organizują (jeśli to właściwe słowo) dwa rodzaje czasu: czas wydłużany ekstensywny, w muzyce tej nadrzędnie panujący oraz – epizodycznie – czas skondensowany intensywny.
Powiedzieć też można, że muzyka ta urzeczywistnia się między dwoma biegunami czasu i czasowości: czasem, który płynie i toczy się, oraz czasem, który zwiera się w sobie; czasem, który swoją czasowość akceptuje i czasem, który swojej czasowości przeczy. --- Bohdan Pociej
Bycie kompozytorem i pianistą równocześnie pozwala na swobodną grę i owocną pracę wyobraźni w żywej materii fortepianowego brzmienia, sprzyja kształtowaniu tej materii palcami i słuchem artysty. Jest to wyobraźnia w swej istocie dźwięko-formo-twórcza, brzmieniowo-strukturalna, a kompozycje Esztényi’ego zdają się tyleż owocem czystego natchnienia – inwencji i fantazji – co rezultatem pracy myśli; są w swoim rodzaju ścisłe, o czym świadczą też zwięzłe i przejrzyste komentarze do nich kompozytora.
Esztényi jest współtwórcą – w Polsce obok Zygmunta Krauzego najwybitniejszym – nowego stylu (tak to nazwijmy) muzyki fortepianowej, o wyraźnie określonej, odrębnej poetyce i estetyce. Rozwinął się ów styl i rozkwitł w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, także jako reakcji na sposoby traktowania fortepianu przez postwebernowskich, młodych ówcześnie strukturalistów, ortodoksyjnych dodekafonistów, serialistów.
Jego kompozytorska wyobraźnia i pianistyczna inwencja przywracają fortepian do nowego życia w muzyce. Kompozytor współczesny odkrywa nowe przestrzenie fortepianowego brzmienia. Fortepian, rzec można, rozszerza pole doświadczeń kompozycyjnych, wzbogaca zasób swoich możliwości kształtowania dźwiękowej muzycznej materii; w medium fortepianowego brzmienia różnicują się sposoby formowania, wyzwalają się nowe energie, urzeczywistniają nowe potencje formotwórcze.
W dwufortepianowych kompozycjach Esztényi’ego, fortepian (w swoich możliwościach zwielokrotniony, bo podwójny!), także dzięki kunsztownie stosowanym „preparacjom” dźwięku, staje się instrumentem par excellence polikolorystycznym: w utworze zatytułowanym Bramy ogrodu brzmi on wręcz jak przedziwny czarodziejski zespół instrumentalny o swoiście egzotycznym, subtelnie orientalizującym kolorycie.
Tak wzbogacana i różnicowana substancja dźwiękowa urzeczywistnia się – czyli formuje – w nowej czasoprzestrzeni (związek „czasu” z „przestrzenią” jest tu ścisły i wzajemnie uwarunkowany, jak we współczesnej fizyce: przestrzeń warunkuje czas, czas determinuje przestrzeń); zastosowanie dwu fortepianów rozszerza przestrzenność muzyki, zwielokrotnia jej przestrzeń.
Muzykę dwufortepianową Esztényi’ego organizują (jeśli to właściwe słowo) dwa rodzaje czasu: czas wydłużany ekstensywny, w muzyce tej nadrzędnie panujący oraz – epizodycznie – czas skondensowany intensywny.
Powiedzieć też można, że muzyka ta urzeczywistnia się między dwoma biegunami czasu i czasowości: czasem, który płynie i toczy się, oraz czasem, który zwiera się w sobie; czasem, który swoją czasowość akceptuje i czasem, który swojej czasowości przeczy. --- Bohdan Pociej
Szabolcs Esztényi was born in Hungary but moved to Poland in 1969. The music heard on this disc falls broadly into the category of contemporary Polish music that rejects both serialist systematics and minimalist simplicities. Beyond that it's hard to pigeonhole, and it's original enough in conception and form to attract the general listener. Esztényi is a performing pianist as well as a composer, and the titles of the works here -- study, toccata, concertino -- indicate a link to traditional genres of piano music. The music does have a strong formal emphasis, but it is in no way neo-classic in flavor. It is atonal but uses tonal foci at the local level; as the conceptually involved but informative liner notes by Bohdan Pociej put it, Esztényi uses both "centripetal (tonal) and "centrifugal" (atonal) forces. The most distinctive feature of Esztényi's career as a pianist is its emphasis on improvisation. He won Poland's national piano improvisation contest, an interesting thing in itself, in 1968. Improvisation is present in these works at several levels, even though they are for two pianos (Esztényi himself is one of the players) and thus controlled in the aspect of the relationship between the two parts. Some of the music uses graphic notation, with sections of music realized by the players. Other passages evoke improvisation by one piano over a fixed set of gestures in the other, as in Baroque music or jazz. And each piece involves a gradual, imaginative evolution toward a formal goal, such as "gradual transformation of the initial material toward a 'continuum'" in Garden's Gates (1999). That work brings prepared-piano sounds to the foreground, although most of the piano textures are traditional. It is interesting to note that the style of these pieces, which date from between 1973 and 2006, did not fundamentally change over that time span; the later works are perhaps more economical but do not speak a different language. --- James Manheim
@ @ @ @
OdpowiedzUsuń