Bogusław Schaeffer - Concert No. 3 (1993)

Kompozytor, muzykolog, dramaturg, grafik i pedagog, urodzony 6 czerwca 1929 we Lwowie.

Muzyką zaczął interesować się bardzo wcześnie. W latach 1946-49 uczył się gry na skrzypcach i teorii muzyki w Opolu. Potem, w latach 1949-53, studiował kompozycję u Artura Malawskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Jednocześnie w 1949 podjął studia muzykologiczne pod kierunkiem Zdzisława Jachimeckiego na Uniwersytecie Jagiellońskim; obszerną pracę dyplomową o Witoldzie Lutosławskim napisał w 1953. Jeszcze w latach studenckich skomponował Poezje Guillaume'a Appolinaire'a na sopran i orkiestrę (1949) oraz awangardową Muzykę na kwartet smyczkowy (1954). Edukację muzyczną uzupełniał w 1959 u Luigiego Nono. Po ukończeniu nauki zajmował się nie tylko kompozycją, ale także muzykologią. W latach 1952-57 pracował w dziale muzycznym Polskiego Radia w Krakowie, w 1953 - w Polskim Wydawnictwie Muzycznym, w 1957 - jako zastępca redaktora naczelnego "Ruchu Muzycznego", w latach 1954-58 - jako wykładowca w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1963 do 1998 prowadził klasę kompozycji w Akademii Muzycznej w Krakowie (w 1989 otrzymał tytuł profesora). W 1965 podjął współpracę ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia w Warszawie, gdzie powstają jego kompozycje elektroniczne. W latach 1967-73 był redaktorem naczelnym periodyku "Forum Musicum" (ukazało się 16 zeszytów). W 1970 otrzymał tytuł doktora nauk filozoficznych na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1986-2002 wykładał kompozycję w Hochschule für Musik und darstellende Kunst "Mozarteum" w Salzburgu. Prowadził także kursy z zakresu współczesnej kompozycji, m.in. w Toruniu, Warszawie, Krakowie, Salzburgu, Karlsruhe, Middelburgu, Yorku, Utrechcie i Schwarzu. Wykształcił blisko 160 uczniów różnych narodowości.

Bogusław Schaeffer od 1955 obok kompozycji i muzykologii zajmuje się także dramatopisarstwem. Od 1980 napisał ponad 40 sztuk teatralnych (kilka z nich wyreżyserował), które zostały przetłumaczone na 17 języków. W 1990 założył w Salzburgu własne wydawnictwo - Collsch Edition. Dramatopisarstwo Schaeffera nawiązuje do muzycznej tematyki. Jego sztuki to teatralne partytury na wzór partytur muzycznych, w których autor snuje refleksje nad naturą teatru i aktorskiego przeobrażenia. Próbuje uchwycić wzajemne powiązania scenicznej prawdy i scenicznego fałszu, iluzji i deziluzji. Zajmuje go fenomen aktorstwa. Bada związki pomiędzy słowem dramatopisarza, a kreacją aktora, który pozostaje zawsze w dwuznacznej sytuacji - jako on sam i bohater. Interesują go również środki aktorskie, za pomocą których aktor tworzy postać w jego "teatrze instrumentalnym". Schaeffer debiutował sztuką Webern poświęconą genialnemu kompozytorowi austriackiemu. Do najbardziej znanych i najczęściej wystawianych dramatów Schaeffera należą: Scenariusz dla nie istniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego (1963), cykl Audiencje (1964), Kwartet dla czterech aktorów (1966) [...]

Bogusław Schaeffer to najbardziej oryginalna postać polskiego życia muzycznego. Wyróżniają go niezwykle rozległe zainteresowania twórcze, awangardowa postawa i kontrowersyjne poglądy estetyczne. Jako kompozytor wyróżnia się nowatorstwem warsztatu i śmiałością w eksperymentowaniu z nowymi formami, gatunkami i rodzajami muzyki. Jako jeden z pierwszych twórców polskich zajął się muzyką elektroniczną. Pierwszym polskim happeningiem muzycznym był jego utwór Non-Stop (1960). Schaeffer jako pierwszy podjął w Polsce gatunek teatru instrumentalnego w utworze TIS MW2 (1963) napisanym dla słynnego eksperymentalnego Zespołu MW2. Niemal w każdym swoim dziele Schaeffer rozwiązuje nowy problem kompozytorski, rzucając wyzwanie polskiemu środowisku muzycznemu i wzbudzając żywe dyskusje o podstawowych zagadnieniach nowej muzyki.

Sam kompozytor tak sklasyfikował swoją twórczość:

"Moje kompozycje dzielą się na utwory eksperymentalne (do nich należą Experimenta - nomen omen, Azione a due, Nonet dla trzech oboistów grających - każdy - na trzech obojach jednocześnie i może około 20 innych utworów, które przyniosły mi wstyd, ale i szacunek, choć podobno eksperymentować nie wolno), na utwory lżejsze (tu należą takie kompozycje, jak Kesukaan czy Kwartet 2+2), na utwory poważne (większość moich kompozycji od Tertium datur przez Koncert jazzowy, Koncert B-A-C-H na organy, skrzypce i orkiestrę, aż po Koncert na kwartet smyczkowy i orkiestrę oraz Orchestral and Electronic Changes) i na utwory przyjemne, które miło się pisze, a które po prostu ładnie brzmią."

Bogusław Schaeffer jest również wybitnym teoretykiem nowej muzyki. Jego praca "Nowa muzyka. Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej" (1958) pozostaje wciąż podstawowym źródłem teoretycznym w tej dziedzinie, a Introduction to Composition (1976) jest jedynym w swoim rodzaju w światowej literaturze podręcznikiem kompozycji. Każda praca Schaeffera wywołuje duże zainteresowanie i wzbudza zazwyczaj ogromne kontrowersje. Stefan Kisielewski nazwał go "ojcem nowej muzyki w Polsce."

Koncert fortepianowy nr 3 Bogusława Schaeffera, czołowego polskiego przedstawiciela muzycznej awangardy, to utwór daleki od tradycyjnego rozumienia gatunku koncertu. Nie znajdziemy tu ani trzech, ani czterech części cyklu sonatowego, tylko jedenaście. Zamiast klasycznej ekspozycji w postaci wstępnego tutti lub solo fortepianu słyszymy muzykę elektroniczną generowaną przez komputer (Entrata). Główną zasadą porządkującą utwór nie jest obecność techniki koncertującej, ale raczej realizacja najróżniejszych efektów brzmieniowych, nawet dźwięków natury (Drammatico). Nie oznacza to jednak absolutnego braku związków z tradycją. W koncercie odnajdziemy słynny motyw B-A-C-H (Gaio), a także inny, będący monogramem kompozytora – B-S-C-H (Tumultuoso), odnajdziemy fugę jako centralną, szóstą część Koncertu, której tematy wywiedzione zostały z powyższych motywów, a także usłyszymy nokturn. Cały monumentalny utwór posiada również głębokie przesłanie filozoficzne, a w każdej z części „rozważane są” różne problemy natury egzystencjalnej, dotyczące m.in. minionej cywilizacji (Entrata), siły natury (Drammatico), religii (Gaio), odwiecznej opozycji rozumu i emocji (Fuga). (culture.pl)

Composer, musicologist, graphic artist and professor; born 6 June 1929 in Lwow (now Lviv, Ukraine).

He was interested in music from a very young age. He studied violin and music theory in Opole from 1946-49. Then, from 1949-1953, he studied composition with Artur Malawski at the State Higher School of Music (now Academy of Music) in Krakow. At the same time, in 1949, he began studying musicology under Zdzisław Jachimecki at Krakow's Jagiellonian University. He wrote an extensive thesis on Witold Lutosławski in 1953. During his studies, he composed The Poetry of Guillaume Appolinaire for soprano and orchestra (1949) and the avantgarde Music for String Quartet (1954). He continued his musical education in 1959 with Luigi Nono. After finishing his studies, he not only composed, but also continued his scholarly work in musicology.

During the years 1952-57, he worked in the music section of Polish Radio in Krakow, and in 1953, as deputy to the editor-in-chief, at the main Polish music publishing house, Polskie Wydawnictwo Muzyczne. In 1957, he was deputy to the editor-in-chief of the music magazine "Ruch Muzyczny", and in 1954-8, as a lecturer at the Institute of Musicology at Krakow's Jagiellonian University. Beginning in 1957, he concentrated on composition. Beginning in 1963, he was a lecturer in composition at the Academy of Music in Krakow. He also taught courses in contemporary composition in Salzburg, York and Middelburg. In 1965, he began cooperating with the Experimental Studio (Studio Eksperymentalne) of Polish Radio in Warsaw, during which time he wrote his electronic compositions. During the years 1967-1973, he was the editor-in-chief of the periodical "Forum Musicum" (sixteen issues appeared). In 1970, he received his doctorate at the University of Warsaw. Since 1985, he has also been a professor of composition at the Hochschule für Musik und darstellende Kunst "Mozarteum" in Salzburg. He belongs to the artistic association known as the Krakow Group.

Since 1955, Bogusław Schaeffer has also been active as a playwright. By 1994, he had written 29 plays, which were translated into sixteen languages. Since 1969, there have been approximately 60 concerts devoted exclusively to his works, including concerts in Oslo, Amsterdam, Princeton, Mexico City, Salzburg, Stambuł, Berlin and Vienna. He received many awards at composition competitions: in 1959, he won prizes at the Grzegorz Fitelberg Competition for his Monosonata for six violin quartets (1959) and Quattro movimenti for piano and orchestra (1957), in 1962 - at the Artur Malawski Competition for his Musica ipsa for orchestra of Low-pitched Instruments (1962) and Four Pieces for String Trio (1962), and in 1964 at the Grzegorz Fitelberg Competition for Little Symphony (Scultura) (1960) and Collage and Form for Eight Jazzmen and Orchestra (1963). In 1971, he was awarded a prize from the Minister of Culture and Art, and in 1977, received an award from the Union of Polish Composers and of the city of Krakow, and in 1998, one from the Alfred Jurzykowski Foundation in New York. In 1987, he received an award at the Festival of Contemporary Art in Wrocław for his dramatic works. In 1995, he was made an honorary member of the Polish Association of Contemporary Music (the Polish section of the ISCM/SIMC). In 1999, the International Academic Symposium was held at the Jagiellonian University, which was dedicated to his work as composer, playwright and graphic artist, in conjunction with a concert of his works and performances of his plays.

Boguslaw Schaeffer has written more than a dozen books on contemporary music, including "Almanach polskich kompozytorow współczesnych" ("Alamanac of Polish Contemporary Composers") (Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1966, rev. ed. 1982); "Nowa Muzyka: Problemy wspolczesnej techniki kompozytorskiej" ("New Music: Problems in Compositional Technique in Contemporary Music") (Krakow: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1958; rev. ed. 1969); "Maly informator muzyki XX wieku" ("Small Handbook of Twentieth-Century Music") (Krakow: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1958; rev. ed. 1975); the two-volume "Leksykon kompozytorow XX wieku" ("Lexicon of Twentieth-Century Composers") (Krakow: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1963, 1965); "Wstep do kompozycji" / "Introduction to Composition" (bilingual edition) (Krakow: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1976); "Kompozytorzy XX wieku" ("Twentieth-Century Composers") (Krakow: Wydawnictwo Literackie, 1990).

He married Mieczysława Janina Hanuszewska. Their son, Piotr (Mikołaj) Schaeffer is a journalist specialising in the music scene.

"I am active as a composer (over 400 compositions in various genres, from solo works to large-scale symphonies and operas) and as a playwright (I am in the process of writing my thirty-ninth play at the moment; my plays have been translated into seventeen languages, including Estonian, Hungarian and Hebrew; many have had their world premieres abroad), and also as a graphic artist. For more than a decade, my goal has been to create important music by using the latest aesthetic means. In theatre, six of my plays have been performed over 250 times - I try to transfer my experiences as a composer to the stage, I like to experiment as well - my play has been translated and performed in five languages around the world simultaneously. In 1998, I received the Alfred Jurzykowski Award in New York. In May 1999, the International Academic Symposium, organised by the Jagiellonian University, was dedicated to my work as composer, playwright and graphic artist; as part of the Symposium, there were also performances of my plays and a concert of my works." (Boguslaw Schaeffer, in the program for Warsaw Autumn International Festival of Contemporary Music, 1999)

Boguslaw Schaeffer is the most original figure on the Polish musical scene. He is distinguished by his broad artistic interests, his avantgarde approach and his controversial aesthetic views. As a composer, he has been distinguished by his novel technique and boldness in his experimentation with new forms, genres and kinds of music. He was one of the first Polish composers to take up electronic music. The first Polish music "happening" was his work Non-Stop (1960). Schaeffer was the first in Poland to work in the genre of instrumental theatre in his work TIS MW2 (1963), which was written for the well-known experimental group MW2. In virtually every one of his works, Schaeffer has tackled a new compositional problem, thus challenging the Polish music world and provoking lively discussions about the fundamental issues in new music.

The composer himself has classified his work this way: "My compositions can be divided into experimental works (including Experimenta - nomen omen, Azione a due, Nonet for three oboists each of whom plays on three oboes at the same time, and about 20 other works that have brought me embarrassment, but also respect, though supposedly one should not experiment in that way), and lighter works (which include compositions such as Kesukaan and Kwartet 2+2), and serious works (most of my compositions from Tertium datur to Jazz Concerto, Concerto B-A-C-H for organ, violin and orchestra, to Concerto for string quartet and orchestra and Orchestral and Electronic Changes) and pleasant works that are nice to write and which simply sound nice.

Boguslaw Schaeffer is also one of new music's outstanding theoreticians. His work "Nowa muzyka: Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej" ("New Music: Problems in Compositional Technique in Contemporary Music") (1958) still remains one of the main sources for theory in the field. His Introduction to Composition (1976) is the only such handbook of composition of its kind. All of Schaeffer's works have aroused a great deal of interest, as well as controversy. Stefan Kisielewski once called him the "father of new music in Poland". (culture.pl)