Khomus - Jew's harp music of Turkic peoples in the Urals, Siberia, and Central Asia (1995)

Jakuckich myśliwych zaintrygował dźwięk dobywany przy potrącaniu sterczących drzazg złamanych piorunem drzew. Był to wysoki, mocno wibrujący głos pochodzący najwyraźniej od samej Natury! Jakuci nie mieli w zwyczaju lekceważyć tego rodzaju darów i być może potrzaskany piorunami świerk w syberyjskiej tajdze był pierwowzorem drumli!

Te jedne z najstarszych instrumentów muzycznych pochodzą z Azji. Grano na nich już w epoce kamiennej! Drumle dzielą się generalnie na grupę instrumentów wykonanych z jednego kawałka materiału (najczęściej drewna) i grupę drumli wykonanych z dwóch i więcej części zespolonych ze sobą (najczęściej konstrukcje metalowe). Typowa drumla to 6-, 10-centymetrowy instrument składający się z części stałej ze szczeliną, w której znajduje się sprężysty „języczek” umocowany do niej u podstawy. Potrącanie „języczka” palcem powoduje drganie i wzbudzanie charakterystycznego dźwięku, a umieszczenie drumli w szczelinie pomiędzy lekko zaciśniętymi zębami sprawia, że słaby dźwięk nabiera siły i jest możliwa jego modulacja. Grając na drumli, możemy wydychać powietrze lub je gwałtownie wciągać, co powoduje bardzo charakterystyczne i głośne efekty przydatne do akcentowania rytmu. Ojczyzną drumli jest obszar od Syberii do równin węgierskich. Mistrzami gry na drumli są mieszkańcy Tuwy (znani także z niezwykłych technik śpiewu alikwotowego) i Jakuci, a także nomadzi z Mongolii. Duże, nisko brzmiące drumle kupimy w Indiach, a piękne, kute, miniaturowe drumle z Tybetu można czasem wyszperać na bazarach Nepalu.

U niektórych ludów Azji Środkowej drumla jest zarezerwowana dla kobiet. Na wielkim bazarze w Aszchabadzie (Turkmenistan) drumle są stałym przedmiotem handlu i sprzedają je najczęściej kobiety. Zespoły złożone z kilkunastu lub kilkudziesięciu kobiet potrafią grać niezwykłe utwory wyłącznie na drumlach. Taki obłok dźwięków nie da się z niczym w muzyce porównać. Na myśl przychodzą za to dzieła plastyczne, jak słynne turkmeńskie dywany tkane ręcznie przez kobiety... Ciekawostką jest, że kobiecy zespół grający na drumlach dał pierwszy regularny koncert dla publiczności w 1914 r. w Irkucku.

Drumla w Azji była i jest nierozerwalnie związana z rozmaitymi rytuałami. Szamani doskonale opanowali techniki jednoczesnego śpiewu i gry na drumli, a dzieci poznają siłę muzyki w zwyczajowych wspólnych ćwiczeniach gry na drumlach, odbywających się w jurtach i namiotach, od których wywodzą się późniejsze indiańskie tipi. Znane są specjalne rodzaje utworów grywanych na drumli podczas wędrówek na wielbłądach. Najdziwniejsza drumla to mała metalowa konstrukcja o dwóch „języczkach”, którą wykonano w Jakucji.

Obecnie drumle przeżywają swoisty renesans, skupiając uwagę wielu muzyków zajmujących się instrumentami etnicznymi. Także w ich ojczyźnie muzyka na drumlach jest nadal kultywowana. Istnieją szkoły gry na tym instrumencie, jak np. prowadzona przez Iwana Aleksiejewa  filologa z Jakuckiej Akademii Nauk, szkoła gry na tradycyjnej drumli – khomus. Naucza się tam 20 sposobów gry!

Drewniane drumle (czasem wykonywane także z bambusu) są najczęściej instrumentami większymi niż metalowe i znane są konstrukcje o długości do 30 cm (drewniana drumla z Tuwy). Bambusowe i drewniane drumle pochodzą najczęściej z Nowej Gwinei i Borneo. W tradycji europejskiej rola drumli, podobnie jak wielu innych instrumentów, sprowadzona została do akompaniamentu do rubasznych śpiewów podchmielonych marynarzy lub ilustrowania dźwiękiem skoków bohaterów dziecięcych kreskówek... (fragment książki "Ucho jaka. Muzyczne podróże z Katmandu do Santa Fe" Anny Nacher i Marka Styczyńskiego)

Throughout centuries and within practically all cultures the Jew's harp bridged the gap between all day life and the mysteries of nature, especially the gap between man and gods, or between male and female.

Five millennia ago the Jew's harp was deve- loped out of the running reed in the Far East. Rooted in shamanistic or animistic cultures the metal type of the Jew's Harp was transmitted into the folkmusic of Medieval Europe. For a while the instrument even appeared in the composed chamber music at the courts. The industrial revolution made an end to the popularity of the instrument. A special reputation was maintained in the more agricultural regions of North-Italy, Sicily, Sardinia, Bavaria, Austria, Hungary, Sweden, Norway, Scotland and Romania.

Drawing by German artist Annegret Haensel; for more info on the artist, look at the editorial page The folk-revival of the last twenty-five years gave the Jew's harp a new chance. Every folk music-group may have used the Jew's harp, mostly as a rhythmical voice- instrument, but on the whole the Jew's harp has been considered in Europe as a poor limited sound-instrument on which you never can develop a worthy sound. In these present days we can break with this point of view: The Jew's harp had proved to be a very rich instrument, but it's possibilities still are unknown to many of the musicians. It also takes a lot of energy to master some of its sound-possibilities. So as it may concern every musical instrument, the Jew's harp is hard to handle. 

Nowadays the Jew's harp more and more appeares in electronic pop, avant-garde jazz and world music. The overtones of the tiny instrument even shimmer in techno beat dance halls. Specialists from all over the world give new life to the instrument and explore the rich possibilities, all in the variated background of different cultures. Last summer a main group of near hundred Jew's harp specialists gathered in the Austrian village Molln, where the 'Third World Congress and Festival for the Jew's harp was held. You could have met there all type of players, investigators, ethno-musicologists, publicists etc. from Japan, Siberia, Kyrgyzistan, Bashkortostan, Tuva, Altai-region, Austria, Germany, Norway, Holland, Finnland, Hungary, Switserland and the USA.

Jew's Harp Session The Jew's harp consists mainly of two parts: a stabilizing frame and a moveable lamella that is fixed on the frame. The lamella has to be plucked in front of the openend mouth agains the theeth. The mouth-cavaty serves as the sound resonator, and it also influences the timbre of the harmonic tones. or overtones. The Jew's harp can be seen as a melodic instrument reaching over the natural (pen- tatonic) scale. Each plucked tone presents the going-on sound (if we could hear it!) of the keynote wherein the Jew's harp is tuned. In this way we can call it an old fashioned burdon-instrument, that has been used for many centuries in rural and traditional folk-music in Europe. It's also a rhythm instrument, for instance in combining the fingerpluckings on the lamella togheter with breathing-pulses. (folkworld)