fot. Muzeum Literatury w Warszawie
Poeta, prozaik, dramatopisarz, krytyk literacki i filmowy, scenarzysta, tłumacz. Urodził się 24 października 1899 w Warszawie, zmarł 19 października 1968 tamże.
Niegdyś Stern był jednym z najgłośniejszych twórców - i to nie tylko jako współtwórca polskiego futuryzmu, ale również skandalista oraz autor słynnych jednodniówek i manifestów.
Urodził się 24 października 1899 w Warszawie jako syn dziennikarza. W stolicy chodził do szkoły, jego gimnazjalnym kolegą był Aleksander Wat. Po maturze w 1919 zaczął studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie; nauki nie ukończył. Już wtedy bardzo mocno absorbowała go awangardowa działalność. W swoich poglądach był nowatorski do tego stopnia, że w listopadzie 1919 zajęła się nim władza, osadzając go w areszcie w związku z podejrzeniem bluźnierstwa. W sprawie Sterna protestowali wówczas pisarze (m.in. Żeromski, Staff i Berent). Głosy te odniosły wreszcie skutek, choć artysta i tak zyskał - jak pisze Tomasz Burek - "haniebną sławę bluźniercy".
W roku 1919 ukazał się debiutancki zbiór Sterna Futuryzje oraz poemat Nagi człowiek w śródmieściu. Wyraźnie już manifestowało się w nich, jak negatywnie poeta odnosił się do tradycji i konwencji, stawiając na futurystyczny witalizm, entuzjazm i biologizm. Anarchia połączona z absolutnym wyzwoleniem mieszkańca wielkiego miasta widoczna była także w jego jednodniówkach i manifestach. Jako bliski współpracownik Aleksandra Wata Stern publikował z nim w obsceniczno-dadaistycznym "dwumiesięczniku prymitywów" - piśmie "gga".
Po 1921 awangardowa działalność Sterna rozrastała się jeszcze bardziej. To właśnie wtedy poeta brał udział w dwóch najważniejszych publikacjach/manifestach ruchu: "Jednodńuwce futurystuw" oraz "Nożu w bżuhu".
Równocześnie Stern zainteresował się filmem i kinematografią - jako krytyk, a przede wszystkim scenarzysta (wśród dzieł przez niego adaptowanych były np. teksty Żeromskiego i Dołęgi-Mostowicza). Nie przerwał jednak działalności na polu poezji i często publikował buntownicze, anarchistyczne utwory. Protest - czy to wobec współczesnej cywilizacji, czy to wobec władzy - słychać w takich zbiorach, jak Anielski cham (1924) oraz Bieg do bieguna (1927), w którym znalazł się też poemat Europa (1929). Z kolei Piłsudski (1934) wydał się ówczesnym władzom do tego stopnia dyskusyjny, że cały nakład skonfiskowano.
Po 1939 roku Stern znalazł się we Lwowie, gdzie został uwięziony na kilka miesięcy i wywieziony w głąb Związku Radzieckiego. Po wstąpieniu do armii Andersa w 1942 przeszedł z nią na Bliski Wschód. Do 1948 przebywał w Palestynie. Publikował tam także po hebrajsku.
Równolegle można zaobserwować w poezji Sterna wyciszanie wątków awangardowych oraz coraz częstsze pojawianie się elementów tradycyjnej liryki opisowo-refleksyjnej, sygnalizowanych już w zbiorze Rozmowa z Apollinem (1938).
Socrealizm nie zapomniał o przedwojennym anarchizmie Sterna. Po 1949 nie było mowy o wydaniu książki, choć poeta nie ustawał w pracy. Powstał nawet jego socrealistyczny dramat Górnicy. W 1956 Stern objawił swoje nostalgiczne oblicze, publikując wiersz Do przyjaciela, poświęcony pamięci Brunona Jasieńskiego. Ten wspomnieniowy nurt wyraźnie widać również w zbiorach Widzialne i niewidzialne (1964) oraz Alarm nocny (1970). Po 1956 roku. autor Futuryzji odnalazł się na polu sztuki - także jako biograf i eseista (m.in. prace poświęcone Majakowskiemu, Jasieńskiemu i Apollinaire'owi). Z czasem krytyka zaczęła doceniać dzieło Sterna, przyglądając się bliżej nie tylko jego dorobkowi poetyckiemu czy eseistycznemu, ale również interpretując wnikliwie jego powieści i utwory prozatorskie (m.in. Namiętny pielgrzym, 1933 oraz Ludzie i syrena, 1944).
***
Anatol Stern (24 October 1899 in Warsaw - 19 October 1968 in Warsaw) was a Polish poet, writer and art critic. Born October 24, 1899 to an assimilated family of Jewish ancestry, Stern studied at the Polish Studies Faculty of the University of Wilno but did not graduate. Prominent among Polish futurist poets, between 1921 and 1923 he co-authored (together with Jarosław Iwaszkiewicz) the "Nowa Sztuka" (New Art) monthly. He also collaborated with other notable art magazines of the time, including the Skamander, Tadeusz Peiper's Zwrotnica and Wiadomości literackie.
With time he drifted away from avant-garde poetry and became a notable screenwriter. Prior to the outbreak of World War II, he authored more than 30 screenplays for both Polish and foreign films. After the Polish Defensive War he moved to Soviet-held Lwów, where he was arrested by the NKVD and sent to Soviet Gulag. Released after the Sikorski-Mayski Agreement, he joined the Polish Army and with it reached Palestine. There he made his living translating some of his pre-war works to Hebrew. In 1948 he returned to his home town, where he died October 19, 1968. (wikipedia)
0 komentarze:
Prześlij komentarz