Jiří Trnka

Urodzony 24 lutego 1912 roku, Jiří Trnka jest jedną z najważniejszych postaci filmu animowanego nie tylko w Czechach, ale na całym świecie.

Zainteresowanie sztuką lalkarską Trnka przejawia już w czasach szkolnych, nic więc dziwnego, że jego pasja zostaje wkrótce dostrzeżona przez wykładowców na praskim UMPRUM, gdzie studiuje na kierunku grafika. Wkrótce potem pracuje w założonym przez siebie w suterenie praskiej Lucerny teatrze lalkowym.

W 1945 powstaje studio Bratři v triku, któremu szefuje sam mistrz. To właśnie tam powstają najważniejsze dzieła reżysera, tam też Trnka wychowuje sobie podopiecznych, którzy z czasem stają się czołowymi twórcami czeskiej szkoły animacji. Jednym z nich jest sławny dziś twórca dwu niedźwiadków z Kolína Břetislav Pojar. To właśnie on współpracuje z Trnką przy jego pierwszych filmach rysunkowych „Zasadil dědek řepu” (1945) oraz „Zvířátka na petrovští” (1946), za który reżyser otrzymał nagrodę główną w Cannes. Chwilę później Pojar staje się jednym z jego najbardziej zaufanych współpracowników. Trnka powierza mu animacje lalek w swych najdonioślejszych obrazach, takich jak m.in. „Císařův slavík” (1948), „Staré pověstí české” (1952) oraz „Sen noci svatojanské” (1958).

W drugiej fazie swej twórczości Trnka próbuje krytycznie opisywać współczesny świat. W czerpiącej z gatunku science-fiction fabule filmu „Kybernetická babička” (1962) reżyser zastanawia się nad wizją nowoczesnej społeczności, w której maszyny będą nam zastępować relacje międzyludzkie. Trzy lata później kręci Trnka swój ostatni film „Ruka”, będący zarazem jego osobistą refleksją na temat ograniczeń swobody twórczej, z jakimi muszą borykać się artyści w państwach totalitarnych. Jak można się domyślić film został zakazany przez cenzurę, a jego oficjalna premiera w Czechach odbyła się dopiero w 1990 roku, dwadzieścia jeden lat po śmierci genialnego reżysera.

Jiří Trnka był artystą wszechstronnym, nie bał się eksperymentować i podążać własną ścieżką. W jego bogatej twórczości znajdziemy filmy dokumentujące fakt, że nieustannie poszukiwał nowych technik, tematów, form wyrazu. (wrocenter)

Jiří Trnka (24 February 1912, Plzeň – 30 December 1969, Prague) was a Czech puppet maker, illustrator, motion-picture animator and film director, renowned for his stop motion puppet animations.

He graduated from the Prague School of Arts and Crafts. He created a puppet theater in 1936. This group was dissolved when World War II began, and he instead designed stage sets and illustrated books for children throughout the war.

After the end of the war, Trnka established an animation unit at the Prague film studio. Trnka soon became internationally recognized as the world’s greatest puppet animator in the traditional Czech method, and he won several film festival awards. One animator called him “the Walt Disney of the East”.

He won an award at the Cannes Festival in 1946, just one year after he began working in film. His films were mostly made for an adult audience. Beginning in 1948, the communist Czech government began to subsidize his creations, although this did not seem to affect the message or style of his work. He also created animated cartoons. He wrote the scripts for most of his own films. In 1968, he won the Hans Christian Andersen Award, the most distinguished prize in children’s literature. He died of heart trouble in 1969. As of 2009 Trnka is one of only two directors who have won best film (now known as the Golden Leopard) at the Locarno International Film Festival.

Trnka was an extraordinarily talented and hard-working individual. He painted and wrote and was a woodcutter, a sculptor, and an illustrator. In all his films he was not only a writer and graphic artist but also an editor, a designer and builder of puppets, and a designer of puppet costumes. Often misunderstood and attacked by the critics, he never bent to any pressures.

The work he produced was well-rounded, full of human warmth, tenderness, wisdom, humor, and grace. He succeeded in bringing the puppet film out of the periphery and into mature prominence. He brought the masterworks of literature into the purview of the puppet film and expressed philosophical ideas and emotions with such urgency that his films have become not only a landmark but also a yardstick for puppet films yet to be made.

Truly a unique genius of Czech culture in the second half of the twentieth century, Trnka demonstrated by his work that the animated film can convey all the conditions of the human spirit. 

He considers his greatest work to be the short Ruka ("The Hand", 1965), his last film. In the words of Bendazzi, Ruka is "a kind of hymn to the creative freedom raging." In short, it is about a sculptor visited by a huge hand, which seeks the completion of a sculpture of itself. By rejecting the imposition, the artist is constantly pursued by the hand, ending with induced suicide and the hand officiating at his funeral. Ruka is considered a protest against the conditions imposed by the Czechoslovak communist state to artistic creation, and even some have seen in it an anticipation of the so-called Prague Spring. Although the film initially had no problems with censorship (which Trnka blamed on carelessness or simple ignorance), after his death copies were confiscated and banned from public display in Czechoslovakia for two decades. (wikipedia)