Andrzej Dobrowolski (1921-1990)

Kompozytor i pedagog. Urodzony 9 września 1921 we Lwowie, zmarł 8 sierpnia 1990 w Grazu.

W okresie okupacji studiował grę na organach u Bronisława Rutkowskiego, na klarnecie u Ludwika Kurkiewicza i śpiew u Stefana Belina-Skupiewskiego w Konserwatorium Warszawskim. W latach 1945-51 kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie pod kierunkiem Stefanii Łobaczewskiej w zakresie teorii oraz u Artura Malawskiego - kompozycji. Od 1947 do 1954 wykładał przedmioty teoretyczne w Państwowym Liceum Muzycznym i Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Następnie, w latach 1954-76, był wykładowcą teorii (na stanowisku docenta) w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, gdzie od 1964 prowadził także klasę kompozycji. Od 1976, mianowany profesorem zwyczajnym, wykładał w Hochschule für Musik und Darstellende Kunst w Grazu. Był tam profesorem klas kompozycji i muzyki elektronicznej. Od 1979 pełnił również funkcję dziekana Wydziału Kompozycji, Teorii i Dyrygentury tejże uczelni. Współpracował ponadto ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia w Warszawie oraz z Institut für Elektronische Musik przy Hochschule für Musik w Grazu. W 1969 został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. W 1971 otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, w 1972 - nagrodę Związku Kompozytorów Polskich za całokształt działalności artystycznej, a w 1990 - Nagrodę Muzyczną Rządu Styrii im. Johanna Josepha Fuxa.

Andrzej Dobrowolski jest autorem pracy teoretycznej pt. Metodyka nauczania harmonii w szkołach muzycznych II stopnia (Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1967).

Kiedy w 1958 roku powstało w Warszawie jedno z pierwszych na świecie studiów muzyki na taśmę - Studio Eksperymentalne Polskiego Radia - Andrzej Dobrowolski był jednym z pierwszych jego użytkowników. On też, wraz z Włodzimierzem Kotońskim, Zbigniewem Wiszniewskim i Bogusławem Schaefferem, odegrał w dziejach polskiej muzyki na taśmę czołową rolę, wytyczając kierunki jej rozwoju aż do lat siedemdziesiątych XX wieku. Pierwszym utworem Andrzeja Dobrowolskiego wykorzystującym nową technologię elektroakustyczną była zrealizowana w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia w roku 1962 Muzyka na taśmę nr 1. Kompozytor wykorzystał jako materiał wyjściowy dźwięki różnego pochodzenia, co było przedsięwzięciem nowym, bowiem utwory zrealizowane dotychczas w warszawskim Studiu oparte były na materiale dźwiękowo jednorodnym. Dobrowolski użył wielotonów uzyskanych z generatorów, akordów fortepianu, głosów i dźwięków rezonansowych pudła fortepianu, do którego wykrzykiwane były pojedyncze samogłoski. Mimo tak różnorodnego materiału Muzykę na taśmę nr 1 cechuje jednolitość brzmienia, i to o wyraźnie "elektronicznym" charakterze, kompozytor poddał bowiem tym samym zabiegom strukturyzującym wszystkie nagromadzone na taśmie dźwięki. Niezwykłym wydarzeniem było wydanie partytury utworu Andrzeja Dobrowolskiego przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Utwory na taśmę istnieją zazwyczaj w formie zapisu jednorazowej realizacji studyjnej i właściwie nie zdarza się, aby były wydawane w postaci partytur.

Muzyka na taśmę nr 1 została wykonana, należałoby raczej powiedzieć: odtworzona, na festiwalu "Warszawska Jesień" dwukrotnie: w roku 1962 i 1963. Potem niemal każdy elektroniczny utwór Andrzeja Dobrowolskiego trafiał do programu kolejnych festiwali, stając się z reguły ważnym wydarzeniem. W 1966 zaprezentowana została Muzyka na taśmę magnetofonową i obój solo, która rozpoczęła całą serię utworów łączących "żywego" wykonawcę z muzyką z głośników. Będą to potem Muzyka na smyczki, dwie grupy instrumentów dętych i dwa głośniki skomponowana w roku 1967, Muzyka na taśmę i fortepian (1971), muzyka na taśmę i kontrabas (1977) oraz Muzyka na taśmę i klarnet basowy (1980). Czystą muzyką elektroniczną był utwór S For S, muzyka elektroniczna (1973), wreszcie w 1988 powstała Passacaglia für TX, w której blisko siedemdziesięcioletni kompozytor użył komputerów.

Twórczość elektroakustyczna nie była dominującą formą artystycznej wypowiedzi Andrzeja Dobrowolskiego. Przez całe życie uprawiał różne gatunki muzyczne, ale nawet na terenie czystej muzyki symfonicznej odnaleźć można brzmienia "elektroniczne", uzyskane poprzez zabiegi odkonwencjonalizujące tradycyjną strukturę dźwiękową orkiestry. (culture)

Andrzej Dobrowolski, composer and teacher, b. 9th September 1921 in Lwów (Lvov), d. 8th August 1990 in Graz. During the war he studied organ with Bronisław Rutkowski, clarinet with Ludwik Kurkiewicz and singing with Stefan Belina-Skupiewski at the Warsaw Conservatoire. In 1945-51 he continued his studies with Stefania Łobaczewska (theory) and Artur Malawski (composition) at the State Higher School of Music in Cracow. From 1947 to 1954 he taught theory at the State Secondary Music School and at the State Higher School of Music in Cracow. Subsequently, in 1954-76, he was associate professor of theory at the State Higher School of Music in Warsaw, where (from 1964) he also taught his own composition class. From 1976, after his state nomination to the academic title of professor, he was a lecturer at the Hochschule für Musik und darstellende Kunst in Graz, where he taught classes in composition and electronic music. From 1979 he also held the post of dean at the Department of Composition, Theory and Conducting at that academy. Dobrowolski was also engaged in the activity of the Experimental Studio of the Polish Radio in Warsaw as well as the Institut für Elektronische Musik at the Hochschule für Musik in Graz. In 1969 he was decorated with the Gold Cross of Merit. In 1971 he received the Minister of Culture and Arts Award, in 1972 - the Award of the Polish Composers' Union for all his artistic achievements, and in 1990 - the Johann Joseph Fux Music Award of the Government of Styria. Dobrowolski wrote a theoretical study entitled Metodyka nauczania harmonii w szkołach muzycznych II stopnia [Methodology of teaching harmony in secondary music schools] (PWM, Cracow 1967). 

When in 1958 one of the world’s first studios of music for tape - the Experimental Studio of the Polish Radio - was founded in Warsaw, Andrzej Dobrowolski was one of its first users. Together with Włodzimierz Kotoński, Zbigniew Wiszniewski and Bogusław Schaeffer, he played a key role in the history of Polish music for tape, determining the directions in which it developed until the 1970s. Andrzej Dobrowolski’s first work in which he applied the new electro-acoustic technology was Music for Tape No. 1 recorded in the Experimental Studio of the Polish Radio in 1962. The input sound material was derived from a variety of sources, which was a new idea, as the earlier pieces from the Warsaw Studio had been based on homogeneous sound material. Dobrowolski used polytones from generators, piano chords, voices and the sounds of the piano resonating box into which individual vowels were exclaimed. Despite such heterogeneous sources, Music for Tape No. 1 is characterised by a unity and integrity of sound, which is distinctly “electronic” in character. This is due to the identical structuring processes to which the composer submitted all the sounds collected on the tape. The publication of the score of this piece by PWM Edition was an extraordinary event: works for tape usually exist only as a unique studio recording and are virtually never published as a score. Music for Tape No. 1 was performed, or rather - played back - twice at the “Warsaw Autumn” festival (in 1962 and 1963). Virtually each subsequent electronic piece by Andrzej Dobrowolski was later presented at that festival, almost invariably becoming a major event in the programme. In 1966, Music for Magnetic Tape and Solo Oboe inaugurated a series of pieces which combined a “live” performer with music from loudspeakers. This work was followed by Music for Strings, Two Groups of Wind Instruments and Two Loudspeakers (1967), Music for Tape and Piano (1971), Music for Tape and Double-Bass (1977), Music for Tape and Bass Clarinet (1980). S for S, Electronic Music from 1973 was purely electronic; finally, in 1988, Dobrowolski wrote Passacaglia für TX in which the almost 70-year-old composer applied computers. Electro-acoustic works were by no means the dominant of artistic expression for Andrzej Dobrowolski. Throughout his life, he made use of various musical genres, but even in the field of purely symphonic music one can hear in his works “electronic” sound which he created by breaking the conventions related to the traditional sound structure of the orchestra. (polmic)